Giới thiệu chung

Bệnh do vi rút Zika là bệnh mới nổi, lây truyền qua muỗi lần đầu được phát hiện ở Uganda năm 1947 ở Khỉ Rhesus thông qua mạng lưới giám sát bệnh sốt vàng Sylvatic. Sau đó bệnh được xác định trên người năm 1952 tại Uganda và nước Cộng Hòa Tanzania. Ổ dịch bệnh do vi rút Zika được ghi nhận ở Châu Phi, Châu Mỹ, Châu Á và Thái Bình Dương.
 

-  Họ vi rút : Flavivirus

-  Vector: Muỗi Aedes (Thường hay đốt vào buổi sáng và chiều muộn/tối) 

-  Ổ chứa (Reservoir): Không rõ

Dấu hiệu và triệu chứng

Thời gian ủ bệnh của bệnh do vi rút Zika không rõ ràng, nhưng có thể là một vài ngày. Triệu chứng tương tự như nhiễm trùng do các vi rút arbo khác như SXHD, bao gồm sốt, nổi ban trên da, viêm kết mạc, đau khớp và đau cơ, mệt mỏi và đau đầu. Các triệu chứng này thường nhẹ và kéo dài từ 2 - 7 ngày.
 

Trong vụ dịch lớn tại Polynesia thuộc Pháp năm 2013 và Brazil năm 2015, Cơ quan Y tế quốc gia báo cáo ghi nhận các biến chứng thần kinh và tự miễn của bệnh do vi rút Zika. Gần đây tại Brazil, cơ quan y tế địa phương thấy có sự gia tăng nhiễm virus Zika trong cộng đồng cũng như sự gia tăng trẻ bị tật đầu nhỏ ở phía Đông Bắc Brazil. Cơ quan điều tra các ổ dịch do Zika đã tìm thấy ngày càng nhiều các bằng chứng cho thấy có sự liện quan giữa bệnh do vi rút Zika và bệnh đầu nhỏ bẩm sinh. Tuy nhiên, cần có các điều tra thêm để có thể hiểu được mối liên quan giữa đầu bé ở trẻ nhỏ và bệnh do vi rút Zika. Các nguyên nhân tiềm tàng khác cũng đang được điều tra.

Lây truyền

Vi rút Zika truyền sang người thông qua vết đốt từ muỗi nhiễm bệnh họ Aedes, chủ yếu là Aedes Aegypti ở vùng nhiệt đới. Đây cũng là loại muỗi trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, Chikungunya và sốt vàng.
 

Ổ dịch bệnh do vi rút Zika được báo cáo lần đầu tiên ở Thái Bình Dương vào năm 2007 ở Yap và Polynesia Pháp 2013, và vào năm 2015 từ các nước châu Mỹ (Brazil và Colombia) và châu Phi (Cape Verde). Ngoài ra, hơn 13 quốc gia ở châu Mỹ đã báo cáo các trường hợp lẻ tẻ nhiễm virus Zika, điều đó cho thấy sự mở rộng địa lý nhanh chóng của virus Zika.

Chẩn đoán

Chẩn đoán vi rút Zika bằng phương pháp PCR và phân lập vi rút từ mẫu máu. Chẩn đoán bằng phương pháp huyết thanh học có thể khó khăn do vi rút có thể có phản ứng chéo với các vi rút khác thuộc họ flavivirut như vi rút Dengue, Sốt Tây sông Nile và sốt vàng.
 

Phòng bệnh

Phòng và kiểm soát dịch bệnh phụ thuộc vào việc giảm số lượng muỗi thông qua giảm nguồn (loại bỏ hoặc thay đổi điểm sinh sản) và giảm sự tiếp xúc giữa muỗi và người. Các hoạt động có thể thực hiện bằng sử dụng thuốc chống côn trùng, mặc quần áo (tốt nhất là sáng màu) che các phần của cơ thể càng nhiều càng tốt. Sử dụng các biện pháp vật lý như đóng cửa sổ, ngủ màn chống muỗi… bằng các hoạt động làm sạch các vật dụng chứa nước như xô, chậu, lốp xe, bình hoa… do đó các điểm muỗi sinh sản có thể bị loại bỏ.

Cần giúp đỡ và chú ý tới những người không thể tự bảo vệ bản thân như trẻ nhỏ, trẻ ốm và người già.
 

Trong các vụ dịch, chính quyền có thể đưa ra lời khuyên sử dụng thuốc trừ sâu để phòng chống dịch. Thuốc trừ sâu được khuyến cáo sử dụng khung đánh giá thuốc trừ sâu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) để giết bọ gậy đối với những vật dụng chứa một lượng nước tương đối lớn.
 

Những du khách cần thực hiện những biện pháp dự phòng như ở trên để đảm bảo bản thân không bị muỗi đốt. 
 

Điều trị

Bệnh do vi rút Zika thường nhẹ và không cần thuốc đặc biệt điều trị. Người bệnh cần nghỉ ngơi, uống đủ nước, và điều trị triệu chứng như giảm đau, hạ sốt bằng các thuốc thông dụng. Khi triệu chứng nặng hơn, cần tới các cơ sở Y tế để chăm sóc điều trị. Hiện tại chưa có vắc xin phòng bệnh.
 

Đáp ứng của WHO

WHO đang giúp đỡ các quốc gia kiểm soát bệnh do vi rút Zika thông qua các hoạt động:

- Tăng cường hệ thống giám sát;

- Nâng cao năng lực phòng thí nghiệm để chẩn đoán bệnh;

- Phối hợp với các quốc gia tiêu diệt muỗi truyền bệnh;

- Đưa ra các khuyến cáo chăm sóc bệnh nhân và giám sát những người bị nhiễm vi rút Zika;

- Xác định và hỗ trợ các vùng ưu tiên cho nghiên cứu về bệnh do vi rút Zika và các biến chứng có thể gặp.